Het SLEM, een verhaal over gemiste kansen en een onverwacht terrasbezoek in 5 fases..
Mis en Scene..
Het zal ergens eind maart, begin april 2014 geweest zijn toen ik samen met Elly mocht aanschuiven bij de informateurs voor de nieuwe coalitie in Waalwijk. GroenLinksaf had net een prima verkiezingsresultaat neergezet, men kon ons niet negeren. Het gesprek vond plaats in de oude burgemeesterskamer van het Kropholler gebouw en ging over twee hoofdzaken. Onze campagneslogan was "Verandering moet je kiezen", en de heren wilden weten wat we dan zouden willen veranderen. Een aardig gesprek volgde, maar in de Waalwijkse politiek weten we vrij goed van elkaar waar we het wel en niet mee eens zijn, dat leverde niet veel nieuws op.
Het tweede punt was het schoenenmuseum. Hoe stonden wij tegenover de kostbare verplaatsing naar het centrum? Ons antwoord op die vraag was duidelijk belangrijker, en de puntjes van de stoelen werden ingenomen. Toen bleek dat wij daar in principe positief tegenover stonden, konden de rugleuningen weer worden opgezocht. Het voelde alsof we een belangrijke test doorstaan hadden, en Elly en ik hielden een goed gevoel aan het gesprek over. Ten onrechte, want in het kader van de continuïteit werd gekozen voor voortzetting van de zittende coalitie, die liep tenslotte lekker. Men wilde niet zoveel verandering. Wel verraste Henk Heuverling de raad positief toen hij tijdens de presentatie van het akkoord liet weten dat er gekozen was voor een programma op hoofdlijnen, zodat ook de oppositie haar invloed kon hebben op de invulling van de details. Een nieuwe wind ging waaien, de tijden van "Dichttimmerman Ronald Bakker" lagen achter ons.
The Plot Thickens.
Het schoenenmuseum was het paradepaardje van de toenmalige "partijleider" van Lokaal Belang: Henk "de Bouwer" Heuverling. De andere drie coalitiepartijen waren minder overtuigd van nut en noodzaak van dit ambitieuze plan, maar deelname aan de coalitie woog zwaarder dan enig bezwaar dat ze hadden, en zo kwam het museum als speerpunt in het coalitieprogramma. Negen Miljoen Euro werd uitgetrokken, de hoofdletters staan er niet voor niets, en Waalwijk ging een uitdagende toekomst tegemoet. Naast het museum kwamen er allerlei aan leer verwante activiteiten in het SLEM, zo ging het heten, en er werden ambitieuze en creatieve mensen aangezocht om invulling te geven aan de spannende kant van SLEM. Het oude nieuwe gemeentehuis werd van binnen in de controversiële kleur chroomlederblauw geverfd, leer werd voor de ramen gehangen zodat iedereen wist waar men binnen mee bezig was, studenten voor de nieuw opgerichte opleiding werden aangezocht, en Hee Presto: SLEM was born.
Nou weet iedereen dat het niet meevalt om een omeletje te bakken zonder eieren te breken, en ook in dit geval was dat niet anders. In de gewone wereld betekent die metafoor dat je toch echt geld zult moeten hebben voor je het uit kunt geven, maar iedereen die wel eens wat krap bij kas gezeten heeft weet dat er altijd maniertjes zijn om dat probleem te omzeilen. Geld dat er nog niet was werd uitgegeven in de overtuiging dat dit meer dan goed gemaakt zou worden als SLEM goed ging lopen. De kosten voor het gebouw, de opleiding, de seminars die georganiseerd werden, de reizen naar het buitenland om SLEM in de internationale schoenenwereld te promoten en leerlingen binnen te halen; gratis was het niet natuurlijk.
In het eerste jaar was het met name D66 die een paar keer naar de gang van zaken vroeg, maar telkens werden er geruststellende geluiden gemaakt. Komt goed, maakt u zich vooral geen zorgen. De opleiding, die meer geld kostte dan hij opleverde, werd tot speerpunt binnen het project benoemd; een extra interim directeur werd aangesteld; een nieuw, zwaar, bestuur werd aangezocht. We spreken ondertussen ongeveer begin 2016. Nieuwe vragen, ook vriend Richard SGP ging zich roeren, zelfde antwoorden. Komt goed, er wordt gewerkt aan de organisatie, aan professionalisering, binnen een paar jaar gaan we zwarte cijfers schrijven, het totale project staat en zal Waalwijk Centrum gaan redden van het Internet! Ondertussen liepen de plannen voor de verbouwing vertraging op, was Heuverling gestopt als wethouder en opgevolgd door Hans Brekelmans, en bleken de plannen niet binnen de gestelde financiële kaders uitgevoerd te kunnen worden. Nieuwe vragen, geen nieuwe antwoorden, alles was onder controle..
De Climax
Het mooie toekomstbeeld van een fantastisch SLEM begon hoe langer hoe meer scheurtjes te vertonen. Het ongemakkelijke gevoel van een paar ging bij meer partijen de overhand voeren. Had de wethouder nog wel controle over het proces, was het plan niet te ambitieus om in zijn geheel in één keer uit te voeren, hadden we überhaupt het geld wel na het besteden van bijna de hele Algemene Reserve aan RKC.. Het enthousiasme dat onder wethouder Heuverling nog bijna tastbaar was, verdween als sneeuw onder de zon bij de nieuwe wethouder. Presentaties in de raad bedoeld om duidelijkheid te verschaffen, wierpen meer vragen op dan ze beantwoorden, en de gehoopte einddatum van ergens in 2018 verdween met rasse schreden aan de horizon van een nieuwe coalitieperiode. De plannen zelf bleven onveranderd mooi en uitdagend, maar de uitvoering ervan werd hoe langer hoe meer naar de toekomst verschoven. En dus liepen de kosten, die nog onvoldoende gedekt waren door inkomsten, sterk op. Op zich niets nieuws in gemeenteland. De eerste financiële onweerswolken werden zichtbaar toen via een vreemde constructie het voorbereidingskrediet van 10% plotseling bovenop de 9 miljoen kwam, waarmee het totale bedrag Tien Miljoen Euro werd, en ook binnen de coalitie begon het vertrouwen af te kalven.
Wellicht, maar wat in achterkamertjes gebeurt is nooit helemaal te reconstrueren, wellicht was dat de reden dat de coalitiepartijen zich achter gesloten deuren lieten informeren over de financiële stand van zaken in Waalwijk. Na de hoge kosten voor RKC was daar plotseling ook het echec van het WMO beleid dat, na het drie jaar lang negeren van waarschuwingen van de oppositie dat het zo allemaal niet kon, op last van de rechter volledig teruggedraaid moest worden, een structurele schadepost van miljoenen per jaar. De vraag of alles wel betaalbaar zou blijven ging ronddwalen in de hoofden van de coalitieraadsleden die dachten alles zo goed geregeld te hebben in een coalitieprogramma op hoofdlijnen.
Het kleine beetje invloed dat de oppositie nog mocht hebben op de dagelijkse gang van zaken verdween, zelfs kleine gestes konden niet meer. Er ging een motietekst met aantoonbare en aangetoonde fouten richting provinciebestuur, Waalwijk werd officieel de eerste gemeente van Nederland waar het voorstel tot het zichtbaar ten toon stellen van artikel één van de grondwet het niet haalde, en de steun van de VVD aan een weinig om het lijf hebbend voorstel van Groenlinksaf zorgde voor verbeten gezichten en bijtende reacties bij de raadsleden van Lokaal Belang.
Toen wethouder Brekelmans in een presentatie door een externe onderzoeker op de proppen kwam met het verhaal dat SLEM zware verliezen geleden had in de laatste jaren, en dat dat ons ruim een miljoen extra ging kosten, barste de bom. In het laatste kwart van de coalitieperiode was de dreiging van een breuk niet genoeg meer om de twijfelende partners stil te houden, SLEM kon zo niet door gaan. Ik zal nooit het beeld van de over zijn tafel gebogen wethouder vergeten. Een wethouder die het woord liet aan de ingehuurde man naast hem, soms nog wel een poging deed iets te nuanceren, maar in het algemeen de indruk wekte een veroordeelde te zijn die een
jarenlange gevangenisstraf boven het hoofd hing. "Neem het voorstel dan terug", opperden een aantal oppositiepartijen, "Dat kan niet, dan zijn ze de dag er na failliet", kreunde de wethouder. Hij herhaalde deze boodschap in de krant, en liet weten geen idee te hebben hoe de precieze opbouw van de SLEM cijfers er uit zag. Opvallend, want die lagen boven in de griffiekamer ter inzage, uitgesplitst, gespecificeerd en voorzien van een goedkeurende handtekening van de accountant.
De coalitie pikt het niet meer, valt uit elkaar op dit onderwerp, en men besluit als laatste redmiddel het voorstel terug te nemen en overnieuw te gaan kijken op welke manier het wel kan. Welke onderdelen van SLEM kunnen we laten vallen en welke niet? Hoe minimaliseren we financieel- en gezichtsverlies? Het college gaat in overleg met de coalitie, en wat de oppositie niet kon en mocht doen wordt nu gedaan door de coalitie. Op woensdagmiddag 14 juni krijgt de raad het bericht dat de coalitie besloten heeft het voorstel tot T-stuk (terug naar het college, niet bespreken in de raad) te verklaren, onder embargo, er mogen geen mededelingen naar buiten
gedaan worden over deze beslissing. Verbijstering alom, en er wordt naarstig gezocht naar een manier om hier mee om te gaan. Er wordt gesproken met elkaar, er wordt gesproken met coalitieleden (tevergeefs) en er wordt gesproken met betrokkenen. Langzaam wordt het hierboven geschetste beeld duidelijk. Het voorstel SLEM heeft onvoldoende draagvlak binnen de coalitie om het te halen, en men wil blijkbaar een zo zwaarwegend dossier niet binnenhalen op basis van steun vanuit de oppositie. Die steun was er wellicht wel, maar de vraag wordt niet gesteld.
Donderdag 15 juni, een half uur voor de vergadering komen we bij elkaar op het gemeentehuis, hoe gaan we hier als oppositie mee om? We spreken af dat we ze een kans zullen bieden ons in ieder geval onze mening te laten geven, ook al hebben we daar vooraf geen vertrouwen in. Zou de coalitie de wethouder van de grootste partner achter het katheder durven te zetten om te laten uitleggen hoe het zo'n puinhoop had kunnen worden, waarom hij had gejokt over de cijfers en de onmogelijkheid van uitstel? "Laten we kijken wat er gebeurt, we kunnen altijd schorsen en overleggen wat we doen." "Kunnen we het maken, weglopen, staat dat niet zwak?". "Laten we eerst maar kijken wat er gebeurt."
De rest, zoals men zegt, is history. Jan van Dinther van Lokaal Belang kwam met een vervelend cover-up verhaal over niet duidelijk genoeg uitgewerkte plannen, over het belang van Waalwijk, en over de wens toch echt als coalitie en oppositie samen te werken in dit dossier. Hij vertelde te spreken namens de raad, en het smeulende vuurtje van ongenoegen binnen de oppositie werd een kampvuur, toen een bosbrand. De reacties op de publiek tribune waren duidelijk, dit kon helemaal niet. Wat zegt hij nou? Schorsing werd aangevraagd! "Wat doen we nu? Zijn de overige voorstellen zo belangrijk dat we er bij moeten zijn? Nou nee, die zijn al wel duidelijk. Gaan dan? Ja!!!!" Met pijn in het hart besloten wij niet langer te willen blijven meedoen aan een vergadering die zo duidelijk de meest elementaire democratische beginselen geweld aandeed. Toen we na de schorsing weer terug in de raadszaal waren deden Richard en ik ons verhaal, en we verlieten en bloc de raadszaal. Tien minuten later zaten we aan een grote tafel bij café Kandinsky buiten in de zon, wat ongemakkelijk lachend en grappend over wat er gebeurd was.
En toen
Tja, en toen. Wij gingen weg, en de vergadering ging door zonder ons. Het voorstel voor SLEM werd van de agenda gehaald en de coalitie ging nog een uurtje door met net doen alsof alles normaal was. Na de vergadering lieten een aantal coalitieleden weten dat ze prima begrepen waarom we gedaan hebben wat we deden, maar tegelijkertijd zeiden ze niets te kunnen veranderen aan de manier waarop er van coalitiekant met de oppositie omgegaan wordt. Eén lid van Lokaal Belang liet via mail, app en facebook weten het allemaal onzin te vinden: "Democratie is toch het getal van de meerderheid!", en één wethouder vond dat politiek nou eenmaal zo werkt. "Coalitie en oppositie zijn nu eenmaal vijanden van elkaar". De schrijvende pers deed haar ding, het publiek liet weten het al dan niet met ons eens te zijn, en één GLa lid vond dat het jammer dat we het allemaal deden om "electoraal gewin". Dat had ook nog gekund natuurlijk, maar weglopen als verkiezingsstunt is nooit goed, en zeker bijna een jaar voor de verkiezingen niet echt zinvol.
In een gesprekje met de burgemeester over een volkomen ander onderwerp vroeg hij me terloops waarom we er met een motie vreemd niet gewoon een agendapunt van hadden gemaakt.... Het antwoord daarop is net zo simpel als de keuze om weg te gaan onontkoombaar was: je kunt via een motie wel een debat afdwingen waarin je van alles en nog wat kunt zeggen, maar wat wij vragen van de coalitie is of ze s'il vous plait (wie kent hem nog) een keertje naar ons zouden willen luisteren. Dat kan je helaas niet via motie afdwingen.
Wat rest is afwachten wat onze symbolische actie oplevert. Hebben we de wereld een betere plaats gemaakt voor de toekomstige generaties? Hebben we Global Warming gedecideerd een halt toegeroepen? In het grote plan der dingen, wat hebben we nou precies voor schokkends veranderd? Niet zo heel veel misschien, maar we hebben wel in de Waalwijkse gemeenteraad een duidelijk signaal afgegeven dat de manier waarop deze coalitie omgaat met haar oppositie voorbij gaat aan de mening van 9/29e van de Waalwijkse burgers! Gaat het iets uitmaken? Een aantal reacties doen vermoeden van niet, een aantal andere reacties zijn hoopvol, een beetje van alles dus. Het is afwachten. Niemand weet wat de toekomst brengt, maar wij hopen op betere tijden.
En Fin
Volgende week gaan we gewoon weer door. Er komen nieuwe raadsvoorstellen waar we weinig of geen invloed op uit mogen oefenen. Er komen nieuwe teleurstellingen, maar er komen ook nieuwe kleine of grotere overwinningen. SLEM komt nog in de raad, en snel. Het college en de coalitie kijken nu hoe ze de educatiepoot failliet kunnen laten gaan zonder de rest mee te slepen. Niet goed over nagedacht in het begin waarschijnlijk, maar niemand heeft ze ook ooit gewaarschuwd (sic). Een beetje toezicht had wellicht wat problemen kunnen voorkomen.
Ik hoop dat ik niet teveel hoef te veranderen aan de bijdrage die ik voor donderdag 16 juni 2017 had voorbereid, al zijn sommige stukjes achterhaald door de actualiteit. Bovenal hoop ik dat de coalitie, hopelijk in samenwerking met de rest van de raad, nu in ieder geval de uitdaging die ze van SLEM gemaakt hebben serieus oppakken, en zorgen dat er een concept overblijft dat werkelijk iets toevoegt aan ons centrum. Het klompje goud waar ze ruim drie jaar geleden mee op pad gegaan zijn ligt nu in ieder geval op de schroothoop van de ongeïnspireerde politiek. De ironie van de politieke realiteit, er zit toch wel een bepaalde vorm van wrede schoonheid in, al koop je daar helemaal niets voor!
Met hartelijke groet,
Frank