Kumbaya, Wolluk style
Dit is best wel een lange lees, maar het is ook niet makkelijk om uit te leggen wat er allemaal gebeurt als je raadslid wordt, en het is nog minder makkelijk uit te leggen wat er gebeurt als je raadslid bent. De volgende keer zal ik proberen weer wat korter en vrolijker te zijn.
Ik kan me mijn eerste vergadering als raadslid van onze prachtige gemeente Waalwijk nog herinneren als de dag van gisteren. Alles was apart aan die dag, zelfs mijn raadslidmaatschap was min of meer toevallig. Linksaf had twee zetels behaald, en één van de twee gekozen raadsleden werd wethouder. De nummer 3 van de lijst bedankte voor de eer, en dus kwam de nummer 4, den Braven F.A.T. (Frank) (m) (Waalwijk), in beeld. Ik zat thuis nietsvermoedend na te kijken toen ik gebeld werd met de vraag of ik de vrijgekomen zetel wilde innemen, en na overleg met Manon antwoorde ik bevestigend. Een paar dagen en wat officiële plichtplegingen later was ik raadslid van de gemeente Waalwijk. Coalitielid zelfs, want Linksaf was onderdeel van de coalitie. Een wat wankele coalitie, want we hadden de kleinst mogelijke meerderheid: 15 van de 29 zetels.
Het was 2006, en de wereld was nog net iets onschuldiger dan vandaag. Ik was nog relatief jong en onervaren. Ik stelde me van alles voor van de raad, maar waar ik me vooral op verheugde was het werken in een omgeving van enig niveau en echte inhoudelijkheid. Dat was even schrikken. Niet dat er geen niveau en inhoud was, maar de randzaken maakten het in het begin wel ingewikkeld te doorzien waar ik dat niveau dan moest zoeken. In mijn eerste vergadering werden de nieuwe wethoudersploeg en het coalitieprogramma gepresenteerd, en dat lokte nogal wat interessante reacties op. De coalitie was unaniem positief, maar in de oppositie rolden er een aantal leden over elkaar heen om maar zoveel mogelijk onaangenaams richting het college te roepen. De vervelendste was wel de vergelijking van het college met een clubke hondjes, waarbij alle wethouders met honden vergeleken werden. Onze wethouder werd omschreven als een braaf poedeltje dat netje blafte als de baas floot. Na 17 jaar klinkt het wel grappig, maar je zult er maar zitten als pas beginnende ploeg bestuurders. Let wel, dit was voordat er door deze mensen ook maar één beslissing genomen of voorstel gedaan was. Blijkbaar was voor de schreeuwers het onvervulde verlangen naar het pluche genoeg reden om met gestrekt been en geslepen noppen in de aanval te gaan. Dat was even schrikken, maar uiteindelijk bevestigde die dag iets wat u en ik allang wisten: politici zijn normale mensen, en net zoals ieder ander bezondigen ze zich aan precies dezelfde kinderachtige kleine en grote pesterijtjes als normale mensen doen. Blijkbaar hoort die scherpe tegenstelling bij het politieke werk, al hangt de mate van onaangenaamheid natuurlijk wel af van de mensen die in de raadszaal plaatsnemen.
Volgens vooraanstaand politicoloog Michael Laver is politiek "any mixture of conflict and cooperation". In normale mensentaal betekent dat dat politiek draait om een juiste verhouding tussen ruziemaken en samenwerken. Dat klopt ook wel. Politici hoeven geen vriendjes te zijn, en ruziemaken hoort gewoon bij het normale politieke werk. Misschien is conflict zelfs wel noodzakelijk om tot een zo scherp mogelijk resultaat te komen. Hoe meer fracties in de raad, hoe groter de ideologische tegenstellingen zijn, dus hoe groter de kans op meningsverschillen. Hartstikke logisch allemaal, maar het houdt natuurlijk op als die ruzies onnodig persoonlijk worden. Als meningen scherp wegzetten uitloopt in proberen mensen te laten struikelen..
Uiteindelijk liep de eerste coalitie waar ik in zat stuk op dat soort vervelende politieke spelletjes. Mensen binnen en buiten de raad hadden hun eigen agenda's, en Barbertje moest hangen. Dat het hele verhaal naderhand op onjuistheden, verkeerde aannames, onjuiste conclusies en een persoonlijke afrekening gebaseerd bleek te zijn doet er verder niet meer zo veel toe. Het nieuwe college kreeg een solide meerderheid in de raad, en de zeurpieten namen plaats in de nieuwe coalitie. Bijna iedereen blij, bijna. Interessant feitje ook: er was maar één raadslid die naderhand in de raad van Waalwijk in het openbaar toegaf dat het aftreden van onze wethouder onnodig was en dat ze niets fout gedaan had. Waarvan akte, en door...
Praten als Bravman..
Ik had daarmee wel het voordeel in één raadsperiode zowel coalitie- als oppositielid geweest te zijn. Dat zijn twee heel verschillende rollen, en daar leer je veel van. Als coalitielid verbind je je naam aan een aantal compromissen waar je niet altijd even vrolijk van wordt, en als oppositielid mag je vrijuit schoppen tegen alles waar je het volgens je programma niet 100% mee eens bent. In beide gevallen kan het inoeder geval nooit alleen maar het dwarszitten van de "tegenpartij" zijn. Als we het goed doen is het uitgangspunt altijd dat we proberen het maximale te bereiken voor de inwoners van Waalwijk. Niet het maximale voor Frank, het maximale voor Linksaf, het maximale voor de coalitie of oppositie, zelfs niet het maximale voor wie of wat je dan ook als je God ziet, maar het maximale voor de Waalwijkse inwoners.
In 2010 werd Linksaf, na de zoveelste opeenvolgende verkiezingswinst, weer geen lid van het college. De zeurpieten, of in ieder geval de hoofdzeurpiet, hadden het nog steeds voor het zeggen, en voor ons was er geen doorkomen aan. In 2014 was het hetzelfde liedje, alhoewel de dreiging van een alsmaar sterker wordend Linksaf toen al wel zorgde voor onaangename opmerkingen vanuit de coalitie en een beoogd wethouder. Dat was op zich wel begrijpelijk, want die onaangenaamheid ontstond vanuit de angst van één coalitiepartij die alsmaar minder minder minder groot werd en dreigde haar pluchen invloed kwijt te raken. Niet leuk, maar verplaats je eens in die schoenen. In 2018 werden we te groot om te negeren. We werden weer lid van de coalitie, en dat hebben we geweten.
Blijkbaar is het de bedoeling, als je vanuit de coalitie in de oppositie terecht komt, dat je zo hard mogelijk gaat schoppen tegen alles waar je eerst vrolijk aan meegewerkt hebt. Blijkbaar moet de oppositie een partij waar ze jarenlang prima oppositie mee gevoerd hebben zo snel mogelijk ongeloofwaardig maken. Andersom kunnen mensen die jarenlang beschuldigd werden van achterkamertjespolitiek je zonder blikken of blozen verwijten aan achterkamertjespolitiek te doen, en mensen die dolgraag in de achterkamertjes zouden aanschuiven, maken je met liefde en heel veel plezier hetzelfde verwijt. Allemaal interessante ongeschreven politieke wetten, die wat minder leuk zijn als mensen je op basis van dat soort onzin dingen gaan verwijten die vrij normaal zijn. Je kunt niet je hele programma integraal uitvoeren, je zult soms pijnlijke compromissen moeten sluiten, je moet soms gevechten staken omdat je ze al verloren hebt, je moet accepteren dat je verlies pakken en maximaliseren wat je overhoudt soms echt de beste keuze is. Beter een deel van je idealen verwezelijken dan met lege handen aan de zijlijn roepen dat je het beter weet. Such is life: politiek bestaat bij de gratie van een juiste mix van conflict en samenwerking.
En dan is het 2023, en Linksaf is nog steeds lid van de coalitie. Nog steeds is er sprake van conflicten, maar de samenwerking is hoe langer hoe verder te zoeken. De hand wordt van beide kanten uitgestoken, maar met volle overtuiging genegeerd. Wiens schuld dat is laat ik in het midden, dat doet er niet toe. De gespannen verhouding zorgden uiteindelijk voor het opstappen van een wethouder, een timmerman die moe werd van het zagen. Iedereen schrikt! Vreemd genoeg zorgt die schrik niet voor betere verhoudingen, integendeel. Vreemd, want de raad van Waalwijk voert op dat moment al enige tijd gesprekken om wat tot elkaar te komen, wat meer begrip te krijgen voor wat de ander beweegt. De behoefte om dat te doen nam na het opstappen van de wethouder eerder af dan toe, en voor mij is dat wel logisch. Ik vind en vond de gesprekken best wel zinvol, maar stiekem noem ik ze "de Kumbaya sessies". Volgens mij kent iedereen de uitdrukking wel, maar het is wel interessant te weten waar hij vandaan komt. Kumbaya is een Afro-Amerikaans spiritueel lied. Het is geschreven in een creoolse taal, een mengelmoesje van verschillende talen, en betekent iets als: kom hier langs. Het lied is een oproep aan God om hulp te bieden.
Dat idee van langs gaan bij elkaar om elkaar te helpen, om echt naar elkaar te luisteren, dat idee is prachtig. Maar daar gesprekken voor organiseren gaat er van uit dat we dat niet al doen, dat we elkaar niet kennen, dat we de frustraties van anderen niet zien en erkennen. En daar zit nou juist het probleem, het zwakke punt van de gesprekken die we voeren. We kennen elkaar prima, een flink deel van de raad heeft al een behoorlijke geschiedenis samen. We weten vrij goed van het grootste deel van onze collega's wie ze zijn en wat ze beweegt. We weten ook prima waar we het ze moeilijk kunnen maken. Wat dat betreft is er ook weinig vreemds aan de manier waarop we in Waalwijk politiek bedrijven. Op deze manier gaat het eigenlijk overal in Nederland. Politiek bedrijven is het zoeken naar een juiste mix tussen ruzie maken en samenwerking, weet u nog? Dat is minder erg dan het lijkt. Daarmee houdt je elkaar scherp, en daardoor zou je het maximale resultaat voor de inwoners van Waalwijk moeten kunnen bereiken. Dat we in Waalwijk die wetmatigheid soms te ver doordrijven? Ach, een beetje drama hoort er ook bij, het heet tenslotte niets voor niets "het politieke theater". Over het algemeen is de verstandhouding tussen de Waalwijkse raadsleden prima. Hoe paradoxaal ook, misschien zit daar dus de kern van het probleem. Misschien is het wel zo dat juist omdat we naar elkaar luisteren de conflicten in Waalwijk net wat scherper aanvoelen. En dat wordt dan nog wat versterkt door één simpel feit. We willen wel begrip tonen, we willen wel samenwerken, maar de politieke realiteit zit een beetje in de weg. Waalwijk heeft een forse coalitie, en daarmee is het democratisch gehalte van alle genomen besluiten wel veilig. De oppositie wil graag meer invloed, maar is klein, en bestaat uit 6 volledig verschillende partijen, en het is al moeilijk opboksen tegen 20 raadsleden die de rijen gesloten hebben.
Kumbaya my Lord, luister eens naar mij. Ik denk dat alle Waalwijkse raadsleden in de een of andere vorm dit idee wel eens gedacht hebben. Zeker na weer een te lange avond gevuld met discussies die het resultaat niet veranderen en grotendeels door frustratie gedreven zijn. Verplaats je nou eens in mijn positie!! Maar ja, zo werkt het nou eenmaal niet. Oppositie of Coalitie, je doet wat je moet doen om voor elkaar te krijgen wat jij denkt dat het beste voor de inwoners van Waalwijk is. Uiteindelijk is er niet maar één winnaar, er zijn er zo'n 50.000. Er is eigenlijk ook geen verliezer. We beëindigen de vergaderingen altijd met de overweging dat "alle genomen besluiten in het belang van de inwoners van Waalwijk zijn", en zo is het ook. Er zijn vele wegen naar Rome, en ze beginnen allemaal net voor je eigen voordeur. Het is goed om te onthouden dat alle bestuurders van de gemeente Waalwijk er zelf ook wonen. Alle besluiten die wij nemen raken ook onszelf en onze directe omgeving. Je mag van mening verschillen over de route, maar nooit over de bestemming.
Een lang verhaal, best saai en een klein beetje technisch hier en daar. De praktijk is gelukkig een stuk minder ingewikkeld, zelfs een stuk minder saai. De Raad praat, maar het is altijd het belang van de inwoners dat voorop staat. Is dat altijd gezellig? Nou nee, maar dat hoeft ook niet. Door te accepteren dat conflicten nou eenmaal bij de politiek horen, zelfs noodzakelijk zijn voor een goede besluitvorming, breng je de spanningen weer tot acceptabele proporties terug. Van buitenaf is het moeilijk te begrijpen hoe dit soort dingen nou eigenlijk werken. Het enige wat je ziet is het spektakel en het gegil van de partijen die in beeld willen blijven voor de volgende verkiezingen. Als je echt wilt zien hoe het in er in de praktijk aan toegaat, ga dan eens langs bij een partij naar keuze en doe eens mee met de voorbereiding. Je zult zien dat we geen vreemde dingen doen of stiekem aan het proberen zijn er zelf beter van te worden.
Daarom deze oproep, als raadslid van GroenLinksaf en misschien zelfs een heel klein beetje namens de Waalwijkse gemeenteraad: Kumbaya, kom eens langs. Je bent van harte welkom.